1802-ci ilin 23 dekabrında Şimali Qafqaz Birliyinin yaradılması ideyasını həyata keçirməyə çalışan rus çarı I Aleksandrın göstərişi ilə Georgiyevskidə Quba, Talış və Dağıstan xanları arasında müqavilə imzalanıb.
Müqavilə iştirakçıları qarşılıqlı düşmənliyə son qoyub, bütün mübahisələri sülh yolu ilə həll etməyi, onlardan birinə hücum edildikdə işğalçıya qarşı birlikdə mübarizə aparmağı öhdələrinə götürürblər.
Bəs, 23 dekabrda daha hansı yadda qalan hadisələr baş verib?
1. Osmanlı dövlətinin ilk konstitusiyası olan “Qanuni-Əsasi” I Məşrutiyyətlə birlikdə 1876-cı ilin 23 dekabrında elan edildi. Amma I Məşrutiyyət hökumətinin ömrü 13 fevral 1878-ci ildə sona çatdı.
2. 1913-cü ilin 23 dekabrınd ABŞ-da bir neçə iri bankı birləşdirən Federal Ehtiyat Sistemi yaradılıb.
3. 23 dekabr 1920-ci il tarixində Fransa və Böyük Britaniya "Suriya və Fələstin sərhədlərini müəyyən edən Konvensiya"nı ratifikasiya ediblər.
4. 1930-cu ilin məhz bu günündə Türkiyə və Yunanıstan arasında əhali mübadiləsi həyata keçirilib.
5. 23 dekabr 1933-cü ildə Almaniyada Reyxstaq yandırılıb və bu böyük bir siyasi prosesin başlanğıcı olub.
6. 1947-ci ilin bu günü Amerika fizikləri Şotli, Bratteyn və Bardintranzistor ixtira etdilər. Bu hadisə yalnız yarım il sonra Nyu-Yorkda elan olundu. Lakin bu ixtira həmin dövrdə elmi ictimaiyyətə o qədər də güclü təsir bağışlamadı. 1956-cı ildə isə hər üç ixtiraçı Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü.
7. 1947-ci ilin 23 dekabrında SSRİ Nazirlər Soveti azərbaycanlıların Ermənistandan Azərbaycana – Kür-Araz ovalığına köçürülməsi barədə qərar qəbul etdi.
Erməni siyasətinin azərbaycanlılara növbəti departasiya aktı olan bu ədalətsiz qərar nəticəsində doğma yurd-yuvalarından didərgin düşən 100 mindən çox azərbaycanlının xeyli hissəsi şəraitə uyğunlaşmayaraq həlak oldu.
8. Yaponiyada İkinci Dünya Müharibəsi zamanı baş nazir olmuş general Toko və dövrün 6 səlahiyyətlisi soyqırım və müharibə cinayətləri maddələrilə paytaxt Tokioda 1948-ci il 23 dekabrda edam edildi.
9. 1972-ci ilin 23 dekabrında Nikaraquanın paytaxtı Manaquanı yerlə yeksan edən 6,3 bal gücündəki zəlzələdə 10 min adam həyatını itirdi.
10. İranın paytaxtı Tehranda 1973-cü il 23 dekabr tarixində toplanan neft istehsalçısı ölkələr neftin qiymətlərini 130 faiz artırdılar və ABŞ-la Hollandiyaya neft sövqiyyatını təxirə saldılar.
11. 23 dekabr 1979-cu ildə SSRİ hərbi hissələri Əfqənistana müdaxilə edib.
12. 1984-cü ilin 23 dekabrında Rusiyanın Aeroflot Hava Yollarına aid sərnişin təyyarəsi mühərrikində çıxan yanğınla əlaqədar Krasnoyarsk hava limanına təcili enməyə çalışarkən qəzaya uğradı. Hadisə 110 adam ölümü ilə nəticələndi.
13. 23 dekabr 1991-ci ildə İsveçrə Konfederasiyası Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini tanıyıb. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci il yanvarın 21-də quruldu.
14. 2005-ci ilin 23 dekabrında Bakı-Aktau (Qazaxıstan) reysini yerinə yetirən AN-140 sərnişin təyyarəsi Heydər Əliyev adına beynəlxalq hava limanında havaya qalxdıqdan bir neçə dəqiqə sonra qəzaya uğrayaraq Nardaran qəsəbəsi yaxınlığında, Xəzər sahilində yerə düşüb. Təyyarədə olan 18 sərnişin və 5 heyət üzvü həlak olub. Onların 15-i Azərbaycan, 8-i xarici ölkə vətəndaşları idi.
23 dekabrda həm də bu şəxslər xatırlanır:
1. Məşhur rus rəssamı Karl Bryullov 1799-cu ilin bu günü Sankt-Peterburq şəhərində anadan olub. Rəssama dünya şöhrətini “Pompeyin son günü” əsəri gətirib. Karl Bryullov Osmanlıya səyahəti zamanı topladığı materiallar əsasında “Türk qadını” və “Bağçasaray fəvvarəsi” rəsmlərini yaradıb. (1799-1852)
2. Moğul imperator Əhməd Şah 23 dekabr 1725-c ildə anadan olub.
3. 23 dekabr 1931-ci ildə rus aktyoru Lev Durov anadan olub. O azərbaycanlı kinosevərlərinə daha çox yadında “Qorxma, mən səninləyəm” filmindəki roluna görə qalıb.
4. Sevilən müğənni, Xalq artisti Nazpəri Dostəliyev 1959-cu ilin məhz bu günü dünyaya gəlib.
5. Milli Qəhrəman Faiq Ağayev 23 dekabr 1991-ci ildə şəhid olub.
6. 23 dekabr daha bir Milli Qəhrəman Hidayət Rüstəmovun xatirə günüdür. O 1991-ci ilin məhz bu günündə şəhidlik zirvəsinə yüksəlib.
Surxay Atakişiyev, Bizim.Media
