Dünya Bankı 16 sentyabrda “Doing Business” reytinqinin dərc olunmasına son verildiyini elan edib. “Doing Business” reytinqi Dünya Bankının 190 ölkədə yerli şirkətlər üçün biznes mühitinin göstəricilərinin qeyd olunduğu beynəlxalq ölçü meyarıdır. Beynəlxalq qurum tərəfindən bu ilin iyun ayında reytinqin yayımlanmasının dayandırıldığını və 2018-2020-ci ilin reytinq göstəricilərində bəzi “uyğunsuzluqların” olması ilə bağlı araşdırma aparılacağı bildirilmişdi. Reytinqin sonlandırılması ilə bağlı verilən qərar Dünya Bankının əməkdaşlarının bəzi qanunsuz fəaliyyətləri ilə bağlıdır.
Sentyabrın 17-də isə Rusiyanın nüfuzlu “Kommersant” qəzetində qalmaqallı məqalə dərc edilib.
Qəzetin məlumatına görə, Dünya Bankı “Doing Business” reytinqlərinin tərtib edilməsini və nəşrini rəsmən dayandırdığını elan edib. Buna səbəb isə bəzi ölkələrin reytinq göstəricilərində süni manipulyasiyaların aparılmasıdır. Reytinq göstəriclərinə süni müdaxilə edildiyi ölkələr arasında Çin, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ ilə yanaşı Azərbaycanın da adı hallanır.
“Kommersant” qəzeti bu qərarın beynəlxalq maliyyə qurumlarının tarixindəki ən böyük qalmaqal olduğunu qeyd edir. Məqalədə 2018-ci ilin reytinqində Çinin, 2020-ci il reytinqində Səudiyyə Ərəbistanının göstəricilərinin süni şəkildə şişirdildiyi, 2020-ci ilin müvafiq reytinqində isə Azərbaycanın göstəricilərinin əsassız şəkildə azaldılması ilə bağlı məlumatlara yer verilib.
ABŞ Maliyyə nazirliyindən verilən açıqlamada da Dünya Bankının reytinq strategiyası ilə bağlı problemin çox “ciddi” olduğu bildirilir.
Reytinqlə bağlı baş verən pozuntuların araşdırılması ABŞ-ın “Vilmer Halle” hüquq şirkəti tərəfindən aparıldığı və 15 sentyabr tarixində araşdırmaların nəticəsi ilə bağlı ilkin hesabatın yayımlandığı qeyd olunur. Dünya Bankı tərəfindən reytinqin fəaliyyətinə xitam verilməsində bu hesabatın rolu həlledici olub.
Aparılan daxili audit hesabatı nəticəsində aydın olub ki, Çin, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və Azərbaycan reytinq göstəricilərində problem yaşanan əsas ölkələrdir.
Belə ki, 2018-ci ilin reytinqində Çin real göstəricilərə görə 78 olduğu halda, süni şəkildə 85-ə yüksəldiyib. 2020-ci ilin reytinqində isə Səudiyyə Ərəbistanının göstəriciləri 62-dən 63-ə yüksəldilib, Azərbaycanın göstəriciləri isə süni şəkildə azaldılaraq 59-la qiymətləndirilib.
2019-cu ilin avqustunda 2020-ci ilin reytinqinin hazırlanması prosesində Simeon Dyankovun Azərbaycanda aparılan islahatların nəticəsini məqsədli şəkildə nəzərə almadığı müəyyən olunub. Dyankov bunu Azərbaycanda islahatların “dondurulması” iddiaları ilə əsaslandırdığı bildirilir.
Lakin aparılan araşdırmalar nəticəsində bu iddiaların əsassız olduğu, heç bir rəsmi məlumatlara istinad edilmədiyi və Dyankovun şəxsi təşəbbüsü ilə həyata keçirildiyini müəyyən olunub.
Hesabatda eyni zamanda reytinqdəki dəyişikliklərin Dünya Bankının keçmiş rəhbəri Jim Yong Kim, Beynəlxalq Valyuta Fondunun rəhbəri Kristalina Georgieva və reytinqin yaradıcılarından olan Simeon Dyankovun təzyiqi ilə edildiyi bildirilir. Hələ ki, adı çəkilən şəxslər haqqında hər hansı korrupsiya ittihamı irəli sürülməsə də bir çox ölkənin investisiya mühitini yaxşılaşdırmaq üçün istinad etdiyi reytinqin nüfuzuna ciddi təsir etdiyi qeyd olunur.
Dünya Bankı baş verənlərdə indiki və keçmiş əməkdaşların qeyri-etik davranışlarının səbəb olduğunu etiraf edib.
Dünya Bankı reytinqin əvəzinə yeni dərəcləndirmə sistemi hazırlamağı planlaşdırır. Lakin ən son baş verənlərdən sonra bunun nə dərəcədə effektiv və güvənilən olacağı şübhə doğurur.
Araz Əliyev, Bizim.Media
