BİZİM TƏQVİM: 17 fevralda baş vermiş tarixi hadisələr

17 fevral 1992-ci ildə Qaradağ qətliamı törədilib. Saat 05:30-da erməni-rus hərbi birləşmələrinin hücumu nəticəsində bir neçə saat ərzində Xocavənd rayonunun 1000 nəfər əhalisi olan və ermənilərin yaşadıqları qonşu Ağkənd, Aşan, Paravatumb, Qağarza, Qarakənd, Gavahın, Dağdağan, Kəndxurd, Kiş, Mirikənd, Mısmına, Müşkabad, Ningi, Harov kəndləri ilə əhatələnən azərbaycanlıların məskunlaşdığı cənnətməkan Qaradağlı kəndi işğal edilir. Bu işğalda 23-cü diviziyanın 366-cı alayının da müstəsna xidmətləri olub. Beləliklə bu gün tarixə “Qaradağlı faciəsi” kimi düşür.

Bəs, 17 fevralda daha hansı hadisələr baş verib?

1. Amerikada vətəndaş müharibəsi dövründə, 1864-cü ilin bu günü Atlantik okeanı sahillərindəki Çarlston şəhəri yaxınlığında dəniz müharibələri tarixində ilk dəfə olaraq sualtı qayıq vasitəsilə adi gəminin batırılması hadisəsi baş verib.

2. 1863-cü ilin bu günündə Cenevrədə Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi təsis edilib. Bəs, 160 yaşlı Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi bu günə qədər nə işə yarayıb? Mövzumuz olacaq.

3. 1894-cü ilin 17 fevralında alman alimi və ixtiraçısı Rudolf Dizelin yanacaq mühərrikinin ilk uğurlu sınağı keçirilib.

4. 17 fevral 1908-ci ildə Tehran şəhərində “Erməni Milli Şurası” fəaliyyətə başlayıb.

5. 17 fevral 1916-cı ildə ermənilər Urmiyada, Xoy şəhərində və digər ərazilərdə müsəlman əhalini qırır, evlərini talayır, onların mal və namusuna təcavüz edirlər. Bazarlarda və küçələrdə quduzlaşmış quldurlar müsəlmanları təhqir edir, onları soyaraq pullarını əllərindən alır, hətta nümayişkəranə şəkildə öldürməkdən də çəkinmirdilər. Boğaza yığılan mülki vətəndaşlar üsyan etmək istəsələr də, şəhər hakimi İclalülmülk üsyanın qarşısını almağa çalışır.

6. 17 fevral 1918-ci ildə Andranikin başçılıq etdiyi erməni yaraqlıları Türkiyənin Təpəköy kəndində yaşına və cinsinə baxmadan bütün dinc əhalini qətlə yetirirlər. 

7. 17 fevral 1918-ci ildə erməni zabitləri – polkovnik Pirumov və komissar Dronun başçılığı ilə silahlanmış hərbi dəstələr İrəvan quberniyasının azərbaycanlılar yaşayan kəndlərinə basqınlar edirlər. Bir neçə kənd dağıdılır, yüzlərlə günahsız müsəlman qətlə yetirilir.

8. Türkiyədə 1926-cı ilin 17 fevralında Türk Mədəni Qanunu qəbul edilib. Osmanlı dövründə qüvvədə olan, İslam hüquq qaydalarını ehtiva edən "Məcəllə"nin yerinə hazırlanan Türk Mədəni Qanunu uzun araşdırmalar nəticəsində İsveçrə Mədəni Qanunu əsasında yaradılıb. Beləliklə, yeni qurulmuş Türkiyə Respublikasında qəbul edilən bu Mədəni Qanunla rəsmi nikah və tək arvadlılıq məcburi hala gətirildi, mirasla bağlı maddələr işlənildi, patriarxlıq və konsulluqların mühakimə səlahiyyəti başa çatdı, ölkədə hüquq bərabərliyi və s. təmin olundu.

9. 1959-cu ilin 17 fevralında Türkiyə Cümhuriyyətinin Baş naziri Adnan Menderes və nümayəndə heyəti Kıbrıs danışıqları üçün Londona gedərkən təyyarə Qatvik aeroportu yaxınlığında qəzaya uğrayır. Dumanla bağlı pilot məcburi eniş etmək istəsə də, buna imkan tapmadan meşəlik sahəyə düşür. Qəzadan Baş nazir Adnan Menderes xilas olsa da aralarında Türkiyənin Anadolu rəsmi xəbər agentliyinin Baş direktoru Şerif Arzıkın da olduğu 14 nəfər dünyasını dəyişir.

10. 1979-cu ilin 17 fevralında 27 gün davam edən və 100 mindən artıq insanın ölümü ilə nəticələnən Çin-Vyetnam müharibəsi başlayıb.

11. 17 fevral 1988-ci ildə Qərbi Azərbaycan ərazilərindəki tarixi dədə-baba yurdlarından didərgin salınan azərbaycan əhalinin növbəti dəstəsi – Qafan rayonundan deportasiya edilən 4 000 nəfər soydaşımız Azərbaycana pənah gətirir. Ermənistan SSR rəhbərliyinin azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasəti artıq tam gücü ilə şə düşür. 

12. 17 fevral 1990-cı ildə Naxçıvanın Günnüt kəndi (Şərur rayonu) erməni yaraqlıları tərəfindən dağıdılır, işğal olunur.

17 fevralda həm də bu tarixi şəxsiyyətlər xatırlanır:

1. Roma İnkvizisiya Məhkəməsinin hökmü ilə 1600-cü ilin bu günü böyük İtaliya mütəfəkkiri Cordano Bruno tonqalda yandırılıb.

2. Görkəmli qəzəlxan Əliağa Vahid 1895-ci ilin 17 fevralında dünyaya göz açıb.

3. Yəhudi mənşəli Misirli müğənni və aktrisa Leyla Murad 1918-ci ilin 17 fevralında dünyaya gəlib. O, islam dinini qəbul edən nadir yəhudilərdən biridir.

4. 17 fevral Azərbaycan şairəsi Mədinə Gülgünün xatirə günüdür. O 1991-ci ilin məhz bu günündə dünyasını dəyişib.

5. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Jurnalistlər Birliyinin üzvü Oqtay Şamil 1944-cü ilin 17 fevralında anadan olub.

6. Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin polkovnik-leytenantı Ramiz Qasımov USTA dərəcəli pilot, şəhid, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Ramiz Qasımov 17 fevral 1975-ci ildə anadan olub.

Surxay Atakişiyev, Bizim.Media