BİZİM TƏQVİM: 13 sentyabrda baş vermiş tarixi hadisələr

13 sentyabr 1826-cı ildə İkinci Rusiya-İran müharibəsinin (1826-1828) gedişinə əhəmiyyətli təsir edən Gəncə döyüşü olub. İran qoşunlarının ağır məğlubiyyətə uğraması müharibənin taleyini faktiki olaraq həll edib. Bundan əvvəl (3 sentyabr) şahzadə Abbas Mirzənin qoşunları Şəmkir döyüşündə ruslara məğlub olmuşdu. Bundan sonra Rusiya qoşunlarının Naxçıvan və İrəvan xanlıqları üzərinə hücumları başlandı.

Bəs, sentyabrın 13-də dünyada daha hansı hadisələr baş verib?

1. 13 sentyabr 1647-ci ildə italiyan riyaziyyatçı və fizikaçı Torricelli barometri ixtira etdi.

2. 1788-ci ilin bu günü Nyu-York ABŞ-ın paytaxtı elan edilib.

3. 13 sentyabr 1899-cu ildə ABŞ-da ilk avtoqəza baş verib.

4. 13 sentyabr 1901-ci ildə Fransada avtomobillərə məcburi surətdə nömrə nişanları verilməyə başlanılıb.

5. 1902-ci ilin 13 sentyabrında Böyük Britaniyada ilk dəfə təqsirləndirilən şəxsə qarşı sübut olaraq cinayət yerindən götürülən barmaq izlərindən istifadə edilib.

6. 13 sentyabr 1921-ci ildə 21 gün davam edən Sakarya Meydan müharibəsi Türk ordusunun qələbəsilə nəticələndi.

7. 1929-cu ilin bu günündə London Universitetinin Tibbi Araşdırma Klubunun iclasında bakterioloq alim Aleksander Fleminq ilk dəfə penisillini kəşf etdiyini elan edib.

8. 13 sentyabr 1943-cü ildə Çan Kaş Şek Çinin ilk prezidenti oldu.

9. 13 sentyabr 1968-c ildə Albaniya Varşava paktından çıxdı.

10. 13 sentyabr 1980-ci ildə Türkiyədə hakimiyyəti ələ keçirən Kənan Əvrən dövlət başçılığı vəzifəsini öhdəsinə götürdü. Siyasi partiya liderləri saxlanıldı.

11. 13 sentyabr 1993-cü ilde Vaşinqtonda ABŞ prezidenti Bill Klinton, İsrailin baş naziri İshak Rabin və Fələstin Azadlıq Təşkilatının (FAT) sədri Yasir Ərəfatın iştirakı ilə İsrail və FAT prinsiplər haqqında birgə Bəyannamə imzaladılar

12. 1992-ci ilin bu günündə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti təsis edilib.

Sentyabrın 13-də bu tarixi şəxsiyyətlər xatırlanır:

1. 13 sentyabr 1874-ci ildə  Avstriya bəstəkarı Arnold Şönberq ( 1874-1951) anadan olub.

2. 13 sentyabr 1894-cü ildə ingilis yazıçısı və dramaturqu Con Boynton Pristli (1894-1984) anadan olub. 

3. 13 sentyabr 1905-ci ildə Fransız əsilli Amerika aktrisası, «Oskar» laureatı Klodet Kolber (1905-1996) anadan olub. Filmləri: “Kleopatra”, “Bu bir dəfə gecə baş verib”. 

4. 13 sentyabr 1969-cu ildə Xalq rəssamı İsmayıl Hüseyn oğlu Axundov (15.4.1907 - 1969) vəfat edib. Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının ilk sədri olub. Qrafika, dekorativ-tətbiqi sənət, teatr rəssamlığı sahəsində çalışıb.

5. 1933-cü ilin bu günündə dünya şöhrətli bəstəkar, Azərbaycan və SSRİ Xalq artisti Arif Məlikov anadan olub. Bir çox musiqi kollektivləri, dünyanın məşhur orkestrləri onun simfonik və musiqili-teatr yaradıcılığına müraciət edir.

Arif Məlikovun əsərləri beynəlxalq festivalların proqramlarına daxil olunur. Nazim Hikmətin eyniadlı dramının süjeti əsasında yazılan “Məhəbbət əfsanəsi” baleti xüsusi populyarlıq qazanıb. Baletə dünyanın müxtəlif səhnələrində 65 dəfədən çox quruluş verilib.
6. 1991-ci ilin 13 sentyabr günü Türk futbolunun əfsanələrindən olan Mətin Oktay qəzaya düşdü və həyatını itirdi.

Surxay Atakişiyev, Bizim.Media