Şimal-Qərb bölgəsinin dağ çaylarında baş verən sel və daşqınların səbəblərinin öyrənilməsi və araşdırılması məqsədilə AMEA-nın Şəki Regional Elmi Mərkəzinin Ekoloji coğrafiya şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən ərazidən keçən dağ çaylarında ekoloji və geoloji monitorinqlər aparılır, torpaq və bitki örtüyü müayinə olunur.
Şəki Regional Elmi Mərkəzinin Ekoloji coğrafiya şöbəsinin müdiri Yusif Rəhimov Bizim.Media-nın əməkdaşı ilə söhbətində bildirib ki, regiondakı selli çaylardan daha çox öyrəniləni Kiş çayıdır.
Çünki bu çayın seli təhlükəli olur. Onun üç - Qaynar, Damarçın və Çuxadurmaz qolları var. Şöbə müdiri regionun su balansının formalaşmasında önəmli rolu olan Mazımçay, Balakənçay, Katexçay, Talaçay, Kürmükçay, Şinçay, Daşağılçay və Dəmiraparan çayları üzərində də mütəmadi olaraq monitorinqlər aparıldığını diqqətə çatdırıb.
Yusif Rəhimov qeyd edib ki, Böyük Qafqazın cənub yamacında sel hadisələrinin xronologiyası və təhlili göstərir ki, Azərbaycanda sel hadisələri sönmür, əksinə, son illərdə onların təbii güclənmə və daha tez-tez təkrarlanma prosesi gedir.
Buna misal olaraq, 2016-cı ilin iyulunda Kiş çayında, 2018-ci ilin iyununda Türyançayda, 2019-cu ilin aprelində Mazımçayda, 2021-ci ilin iyununda Kiş çayının Dulusca qolunda, həmin ilin sentyabrında Balakən, Katex, Mazım, Muxax və Tala çaylarında baş vermiş sel hadisələrini göstərmək olar. Sel nəticəsində iki nəfər həyatını itirib, müasir dəmir-beton konstruksiyalarla inşa edilmiş Kiş körpüsü tamamilə dağılıb, çay yataqları külli miqdarda gətirmə materialları ilə dolub.
“Hazırda Regional Elmi Mərkəzin Ekoloji coğrafiya şöbəsi sellərin öyrənilməsi, onlara qarşı mübarizənin fiziki-coğrafi istiqamətlərinin geniş işıqlandırılması, bu problemin mühəndis həllinin mümkün qədər yeni aspektlərdə işlənməsi, eyni zamanda regionun ekosisteminin və ekoturizm potensialının öyrənilməsi istiqamətində elmi-tədqiqat işlərini davam etdirir”, - deyə şöbə müdiri bildirib.
Onun sözlərinə görə, indiyədək aparılan tədqiqatlar nəticəsində sellərin formalaşma xüsusiyyəti, ərazilərin sel təhlükəsizliyinin təsərrüfat baxımından qiymətləndirilməsi kimi vacib məsələlərə aydınlıq gətirilib, ayrı-ayrı çay hövzələrinin fiziki-coğrafi xüsusiyyətindən asılı olaraq, sellərə qarşı mübarizə tədbirləri işlənilib.
Yusif Rəhimov əlavə edib ki, belə tədbirlərin həyata keçirilməsi bir tərəfdən sel təhlükəsi altında qalan yaşayış məntəqələrini, meşələri və əkin sahələrini seldən xilas edir, digər tərəfdən isə suyun yüksək enerjisindən istifadə edərək, yerli əhəmiyyətli kiçik su elektrik stansiyalarının tikilməsinə imkanlar yaradır.
Tural Rasim oğlu, Bizim.Media, Şimal-Qərb bürosu
