Dil öyrənməkdə çətinlik çəkən adamı elmə qəbul etmək olarmı? – Alimlərin NAZİRƏ CAVABI

XXV respublika elmi konfransının (NASCO XXV) açılış mərasimində Elm və Təhsil naziri Emin Əmrullayev ingilis dilini bilməyin əhəmiyyətini vurğulayıb. O, nitqi zamanı qeyd edib ki, ingilis dilini bilməyən gəncin yaxşı alim olacağı şübhə doğrurur. Nazirin bu fikri birmənalı qarşılanmayıb. Bu istiqamətdə gedən müzakirələrdə öz dilimizdə elmi ədəbiyyat qıtlığını gündəmə gətirənlər olub.

Onlar hesab edirlər ki, hər bir azərbaycanlı öz dilini yaxşı bilməlidir, ingilis dilini mükəmməl bilməyə isə dövlət səviyyəsində bu qədər təşviqin olması yersizdir. 

Bəs elm, təhsil adamları necə düşünürlər: ölkəmizdə yaxşı alimlərin yetişməsi üçün hər kəs fərdi şəkildə ingilis dili biliklərini mükəmməlləşdirməlidir,  yoxsa dövlət səviyyəsində kütləvi tərcümələrə, Azərbaycan dilində elmi ədəbiyyatın zənginləşməsinə çalışılmalıdır?

Bizim.Media-nın suallarını cavablandıran təhsil eksperti Qoşqar Məhərrəmov bildirib ki, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində magistraturaya, xüsusilə də doktoranturaya başlamaq üçün ingilis dilini bilməklə bağlı tələb qoyulur:

Magistartura və doktorantura elm adamı olmaq yolunda atılan ilkin addımlardır. O qapıdan keçmək üçün hər kəsin öz sahəsini bilməsi onsuz da vacibdir. Bununla yanaşı informatika, məntiq, xarici dil biliyi tələbi də qoyulur ki, bu, normaldır. Lakin biz ingilis dili baryerini keçməliyik və ilkin seçim üçün bu imtahanlar önəmli olsa da, sonrakı mərhələdə universitetin öz tələbəsini özünün seçmək imkanı olmalıdır”. 

Qoşqar Məhərrəmovun fikrincə, dil öyrənməklə bağlı ciddi problem yaşayan insanlarla elmi tədqiqat aparmaq çətindir: 

“Sözsüz ki, Azərbaycan dilində elmi məqalələr yazılmalı, tərcümələr edilməlidir. Bu, elmi ədəbiyyatın inkişafına töhfələr verəcək. Lakin bu, o demək deyil ki, ingilis dilini bilməməliyik. Ola bilsin, bəzi spesifik sahələr üçün ingilis dilini yüksək səviyyədə bilmək lazım gəlməsin, amma beynəlxalq səviyyədə elmi iş yazmaq, nəşr etdirmək üçün ingilis dilini bilmək gərəklidir. İngilis dilini bilməmək olar, amma bir ildə bunu öyrənmək problem olmamalıdır. Bir dili belə öyrənə bilməyən insanı magistratura, doktoranturaya qəbul edib onlardan necə elm gözləyə bilər, elmi tədqiqat tələb edə bilərik?!”

“Çin dilinin bir milyarddan çox daşıyıcısı var. Onlar öz dilləri ilə yanaşı ingilis dilində də elmi məqalələr yazır, nəşr etdirirlər. Ona görə ki, elmi öz mənbəsindən öyrənir, daha sonra elmə öz töhfələrini verirlər. Bu səbəbdən biz də qəbul etməliyik ki, ingilis dili bir çox resursa çıxışdır. Bu məsələsini orta məktəbdən həll etməliyik”, - deyə ekspert fikrini davam etdirib. 

Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, ingilis dili bir çox resursa çıxışdır:

“Nazir çıxışı zamanı xüsusilə qeyd etdi ki, ingilis dilini yaxşı bilmək elm adamı üçün lazımi şərtdir, amma kafi şərt deyil. Yəni bir elm adamının ingilis dilini bilməyi önəmlidir, amma yetərli deyil”. 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitunun elmi işçisi Leyla Babazadə deyib ki, ingilis dilini bilməyən elm adamı çox məhdud çərçivədə fəaliyyət göstərə bilər:

“İngilis dilini bilməyən alimin tədqiqatları Azərbaycan çərçivəsində məhdudlaşacaq. Bu gün dünyada ingilis dili akademik dil olaraq qəbul edilib. Biz ingilis dilini bilməliyik ki, elmdə baş verən yeniliklərdən xəbərdar olaq”. 

Həmsöhbətimiz bildirib ki, ingilis dilində mənbələrə əlçatımlılıq bir çox insan üçün maddi baxımdan çətinlik yaratdığı və bir çox hallarda mümkünsüz olduğu üçün Azərbaycan dilinə tərcümələrin olması əhəmiyyətlidir:

“Elmi-kütləvi ədəbiyyatların alınması bir çox insan üçün maddi baxımdan əlçatımlı deyil. Bir çox müəlliflərin elmi əsərlərinin PDF variantı yoxdur. Bizim müəssisələrin elmi-kütləvi platformaların çoxu ilə müqaviləsi olmadığına görə, həmin platformalara da çıxışımız yoxdur. Buna görə Azərbaycan dilinə tərcümə çox əhəmiyyətlidir”.

Leyla Babazadə qeyd edib ki, hazırda ingilis dilini çox yaxşı səviyyədə bilən gənclər də var, lakin onlar az əməkhaqqına görə elmə üz tutmaqdansa, daha qazanclı sahələrə yönəlirlər:

“İngilis dilini bilən gəncləri elmə gəlməyə təşviq etmək üçün elm adamlarının sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində addımlar atılmalıdır”. 

Aləmdə Nəsib, Bizim.Media